Sakrament pokuty ustanowił Pan Jezus w dniu zmartwychwstania, gdy stanął wśród Apostołów w Wieczerniku, tchnął na nich i powiedział: „Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane” (J 20, 19-23).
W sakramencie pokuty Bóg przebacza grzechy popełnione po chrzcie świętym, przez rozgrzeszenie kapłańskie. Sakrament ten nazywany jest także:
– sakramentem nawrócenia,
– spowiedzią święta,
– sakramentem pojednania.
Sakrament pokuty składa się z trzech aktów penitenta oraz z rozgrzeszenia kapłańskiego. Aktami penitenta są:
– żal za grzechy – (skrucha) jest to boleść duszy z powodu obrażenia Pana Boga, najlepszego Ojca. Jeżeli źródłem żalu jest miłość do Boga, wtedy żal jest „doskonałym”; jeśli opiera się na innych motywach, wtedy nazywamy go „niedoskonałym”.
– spowiedź przed kapłanem – jest to wyznanie przed kapłanem wszystkich grzechów ciężkich, których penitent jeszcze nie wyznał, a które przypomniał sobie po starannym zbadaniu swego sumienia. Wyznanie grzechów powszednich nie jest samo w sobie konieczne, niemniej jest przez Kościół żywo zalecane.
– postanowienie wypełnienia zadośćuczynienia – kapłan na spowiedzi zadaje penitentowi wypełnienie pewnych czynów „zadośćuczynienia” lub „pokuty”, by wynagrodził szkody spowodowane przez grzech i postępował w sposób godny ucznia Chrystusa.
Skutkami duchowymi sakramentu pokuty są:
– pojednanie z Bogiem, przez które penitent odzyskał łaskę Bożą,
– pojednanie z Kościołem,
– darowanie kary wiecznej, związanej z grzechami śmiertelnymi,
– darowanie, przynajmniej częściowe, kar doczesnych, będących skutkiem grzechów
– pokój i pogoda sumienia oraz pociecha duchowa,
– wzrost sił duchowych do walki ze złem.
Indywidualna i kompletna spowiedź z grzechów ciężkich oraz rozgrzeszenie, stanowią jedyny zwyczajny sposób pojednania się z Bogiem i Kościołem.
Drogę powrotu do Boga nazywamy nawróceniem się od popełnionych grzechów oraz mocne postanowienie poprawy na przyszłość. Źródłem nawrócenia jest nadzieja na miłosierdzie Boże.